Καρκίνος Πνεύμονα
Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι η πιο συχνή αιτία θανάτου από καρκίνο καθώς προκαλεί περισσότερους θανάτους από ότι ο καρκίνος του μαστού, του εντέρου και του προστάτη μαζί .
Τι είναι ο καρκίνος?
Το σώμα μας είναι φτιαγμένο από τρισεκατομμύρια ζωντανά κύτταρα. Τα φυσιολογικά κύτταρα αναπτύσσονται, διαιρούνται σε νέα κύτταρα και πολλά από αυτά πεθαίνουν με τρόπο προγραμματισμένο. Τα πρώτα χρόνια της ζωής μας τα κύτταρα διαιρούνται με γρήγορο ρυθμό και με τον τρόπο αυτό γίνεται η ανάπτυξη του οργανισμού μας. Όταν γίνουμε ενήλικες τα περισσότερα μας κύτταρα διαιρούνται μόνο για να αντικαταστήσουν αυτά που καταστρέφονται ή πεθαίνουν.
Ο καρκίνος, αντιθέτως, ξεκινά όταν τα κύτταρα σε κάποιο μέρος του σώματος μας αρχίζουν να αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα (εικόνα).Η ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων διαφέρει από εκείνη των φυσιολογικών κυττάρων. Τα καρκινικά κύτταρα πεθαίνουν δυσκολότερα και συνήθως αναπτύσσονται ασταμάτητα δημιουργώντας νέα καρκινικά κύτταρα, που δεν διατηρούν την φυσιολογική τους λειτουργία και αντικαθιστούν τους φυσιολογικούς ιστούς. Τα κύτταρα αυτά μπορούν να εισέρχονται μέσα σε άλλους ιστούς (διήθηση) καταστρέφοντας τους. Η ικανότητες τους αυτές, δηλαδή η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη και η διήθηση ιστών, είναι χαρακτηριστικές των καρκινικών κυττάρων. Όταν τα καρκινικά κύτταρα περάσουν στο αίμα ή στα λεμφικά αγγεία, μπορούν και ταξιδεύουν σε άλλα μέρη του σώματος. Εκεί μπορούν και αναπτύσσονται και σχηματίζουν νέους όγκους που αντικαθιστούν και καταστρέφουν τους φυσιολογικούς ιστούς. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται μετάσταση.
Ο καρκίνος χαρακτηρίζεται (και θεραπεύεται) ανάλογα με το όργανο από το οποίο προέρχεται και όχι από το όργανο στο οποίο μεθίσταται. Για παράδειγμα ο καρκίνος του πνεύμονα που έχει μετάσταση στο ήπαρ εξακολουθεί να είναι καρκίνος του πνεύμονα και όχι του ήπατος. Κάθε τύπος καρκίνου έχει διαφορετική συμπεριφορά (δηλαδή ρυθμό ανάπτυξης, ικανότητα να κάνει μεταστάσεις, ανταπόκριση στη θεραπεία) και για τον λόγο αυτό η θεραπεία πάντα εξατομικεύεται.
Οι καλοήθεις όγκοι δεν είναι καρκίνοι. Τα κύτταρα που τους δημιουργούν μπορούν και αναπτύσσονται πιο γρήγορα από το φυσιολογικά αλλά δεν δίδουν μεταστάσεις και δεν διηθούν τους γειτονικούς ιστούς, με αποτέλεσμα να τους πιέζουν χωρίς να τους καταστρέφουν. Για τον λόγο αυτό σπάνια είναι απειλητικοί για τη ζωή.
Ο καρκίνος του πνεύμονα προέρχεται από τους πνευμονικούς ιστούς, δηλαδή το πνευμονικό παρέγχυμα, τους βρόγχους ή τον υπεζωκότα (τον υμένα που καλύπτει τους πνεύμονες μέσα στον θώρακα). Συνηθέστερος είναι ο βρογχογενής καρκίνος.
Τι προκαλεί τον καρκίνο του πνεύμονα?
Οι κύριες αιτίες καρκίνου πνεύμονα είναι οι:
1. Το κάπνισμα (ενεργητικό ή παθητικό)
2. Έκθεση σε ραδόνιο ή αμίαντο
3. Κληρονομικοί παράγοντες
4. Μόλυνση περιβάλλοντος
Το κάπνισμα αποτελεί την κύρια αιτία καρκίνου πνεύμονα καθώς ο καπνός του περιέχει τουλάχιστον 4000 βλαβερές ουσίες (εικόνα ). Συγκεκριμένα, το 85-90% των ανθρώπων που πάσχουν από καρκίνο στον πνεύμονα είναι νυν ή πρώην καπνιστές. Επίσης, το 30% των βαρέων καπνιστών διατρέχουν τον κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα σε σύγκριση με το μόλις 1% των μη καπνιστών.
Ο κίνδυνος για καρκίνο αυξάνεται γραμμικά (ανάλογα) με την ποσότητα των τσιγάρων που κάποιος καπνίζει και εκθετικά (πολλαπλάσια) με τα χρόνια του καπνίσματος. Δηλαδή διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο ένας καπνιστής που καπνίζει 1 πακέτο ημερησίως για 30 χρόνια συγκριτικά με κάποιον άλλο που καπνίζει 3 πακέτα την ημέρα για 10 χρόνια, παρόλο που και στις 2 περιπτώσεις ο συνολικός αριθμός τσιγάρων είναι ίδιος
Οι υπόλοιποι παράγοντες προκαλούν ένα πολύ μικρό ποσοστό καρκίνων συγκριτικά με το ποσοστό αυτών που οφείλονται στο κάπνισμα.
Ποια είναι τα συμπτώματα του καρκίνου του πνεύμονα?
Τα συμπτώματα του καρκίνου ποικίλουν ανάλογα με τον ασθενή και την εντόπιση που αυτός έχει μέσα στον πνεύμονα. Ο καρκίνος μπορεί για μεγάλο διάστημα να μην προκαλεί συμπτώματα, ή να προκαλεί συμπτώματα που αποδίδονται στο κάπνισμα ή άλλα νοσήματα, με αποτέλεσμα να διαγιγνώσκεται σε προχωρημένα στάδια.
Τα πιο συχνά συμπτώματα του καρκίνου είναι:
1. Ο βήχας που πρωτοεμφανίζεται, αλλάζει σε ένταση ή δεν βελτιώνεται με θεραπεία.
2. Δύσπνοια
3. Αίμα στα πτύελα
4. Πόνος στο στήθος
5. Βράγχος φωνής
6. Συχνές λοιμώξεις-βρογχίτιδες που υποτροπιάζουν
7. Αίσθημα συνεχούς κόπωσης
8. Ανεξήγητη απώλεια βάρους
Πώς γίνεται η διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα?
Εάν ο καπνιστής παρουσιάσει κάποιο ύποπτο σύμπτωμα, πνευμονολόγος μπορεί να ζητήσει κάποια από τις εξετάσεις που περιγράφονται παρακάτω.
1. Η απλή ακτινογραφία θώρακος: Παρόλο που η ακρίβεια της είναι περιορισμένη, είναι μια οικονομική εξέταση που γίνεται εύκολα, περιέχει μικρή δόση ακτινοβολίας και μερικές φορές μπορεί να φανερώσει «σημάδια» ενδεικτικά πιθανού καρκίνου (πχ ένας όζος στην εικόνα). Στην περίπτωση αυτή ακολουθεί μία αξονική τομογραφία.
2. Η αξονική τομογραφία πνεύμονα γίνεται γιατί μας δίδει λεπτομερέστατες εικόνες του πνεύμονα σε τομές που σε σύγχρονα ιατρικά μηχανήματα μπορούν να ανασυντεθούν σε εκπληκτικές τρισδιάστατες απεικονίσεις. Το μειονέκτημα της είναι ότι είναι μια ακριβή εξέταση με σημαντική δόση ακτινοβολίας που καλό είναι να μην επαναλαμβάνεται εκτός όταν είναι εντελώς απαραίτητο. Πρόκειται για τον πιο αναλυτικό και ακριβή τρόπο για να εντοπίσουμε μία βλάβη στον πνεύμονα και να εκτιμήσουμε εάν αυτή είναι κακοήθεια ή άλλη καλοήθης βλάβη. Για την ακριβή όμως διάγνωση χρειάζεται βιοψία που γίνεται με την βρογχοσκόπηση.
3. Η βρογχοσκόπηση είναι η εξέταση που μπορεί να θέσει την οριστική διάγνωση που γίνεται με την ιστολογική εξέταση (
βιοψία) του παθολογικού ιστού.
Γίνεται μόνο από εξειδικευμένο πνευμονολόγο με τη χρήση του βρογχοσκοπίου. Είναι εντελώς ανώδυνη καθώς χορηγείται ήπια καταστολή (μέθη) από τον αναισθησιολόγο στον ασθενή. Το βρογχοσκόπιο (ένας εύκαμπτος σωλήνας με κάμερα στο άκρο του) εισέρχεται από τη μύτη στην τραχεία και από εκεί σε όλο το βρογχικό δέντρο (εικόνα 5).
Εάν μια βλάβη είναι ορατή μπορεί να ληφθεί βιοψία για ιστολογική εξέταση με ειδική λαβίδα βιοψίας. Λαμβάνεται επίσης και κυτταρολογική εξέταση με ειδική βούρτσα (brushing).
Μερικές φορές μπορεί να παρθεί και βιοψία λεμφαδένα που βρίσκεται πίσω από την τραχεία με ειδική βελόνα (Διαβρογχική βιοψία-TBNB).
Στην πόλη μας έχουμε στη διάθεση μας σε ιδιωτική κλινική το πλέον σύγχρονο video-βρογχοσκόπιο με εικόνα υψηλής ανάλυσης και ειδικές τεχνικές ενίσχυσης της απεικόνισης πραγματικού χρόνου (real-time).
Σε περιπτώσεις που μία βλάβη είναι στην περιφέρεια του πνεύμονα, τότε το βρογχοσκόπιο μπορεί να μην μπορεί να την προσεγγίσει λόγω του αναγκαίου πάχους που αυτό έχει . Σε αυτή την περίπτωση είναι αναγκαία η διαδερμική βιοψίαH ύπαρξη της τεχνολογίας αυτής μεγιστοποιεί τη διαγνωστική δυνατότητα της βρογχοσκόπησης και αποτελεί ένα πολύ σημαντικό βοήθημα για τον πνευμονολόγο-βρογχοσκόπο στην ανίχνευση ακόμα και πολύ μικρών αλλοιώσεων.
4. Η διαδερμική –διαθωρακική βιοψία γίνεται στον αξονικό τομογράφο. Ο επεμβατικός ακτινολόγος εντοπίζει τη βλάβη με τον αξονικό και λαμβάνει βιοψία με μια βελόνα που διαπερνά το θώρακα του ασθενούς εξωτερικά. Το μειονέκτημα της είναι ότι μπορεί να προκαλέσει επιπλοκές που μερικές φορές χρήζουν νοσηλείας, όπως πχ πνευμοθώρακα
5. Τέλος να σημειωθεί ότι εάν ο ασθενής έχει βήχα παραγωγικό μπορούν να σταλούν και πτύελα για κυτταρολογική εξέταση.
Υπάρχουν πολλοί τύποι καρκίνου?
Γενικά ο καρκίνος του πνεύμονα χωρίζεται σε δύο κύριους τύπους. Τον μικροκυτταρικό και τον μη-μικροκυτταρικό καρκίνο. Ο μικροκυτταρικός, παρόλο που θεωρείται πιο επιθετικός, έχει θεαματική ανταπόκριση στη θεραπεία. Ο μη μικροκυτταρικός έχει αρκετούς υπότυπους. Ο καθορισμός του υποτύπου του καρκίνου γίνεται μόνο με την ιστολογική εξέταση της βιοψίας και είναι ιδιαίτερα σημαντικός διότι κάθε τύπος καρκίνου έχει διαφορετική συμπεριφορά (ανάπτυξη, μεταστάσεις κ.α) και επομένως ανάλογη αντιμετώπιση. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα, αναπτύσσονται νεώτερες θεραπείες που δρουν εστιασμένα σε συγκεκριμένες μεταλλάξεις. Συχνά οι θεραπείες αυτές υπάρχουν και σε μορφή δισκίων (χάπια) με αποτέλεσμα ο ασθενής να αντιμετωπίζει τη νόσο όπως όλα τα υπόλοιπα νοσήματα!.
Τι είναι το στάδιο ενός καρκίνου?
Υπάρχουν τέσσερα στάδια (Ι,ΙΙ,ΙΙΙ, IV) καρκίνου κάποια από τα οποία έχουν και υποδιαιρέσεις. Το στάδιο ενός καρκίνου είναι ένας τρόπος για να περιγράψουμε με συντομία το μέγεθος του καρκίνου, την πιθανή προσβολή λεμφαδένων και τις μεταστάσεις του. Καθορίζει επίσης την θεραπεία με την οποία θα αντιμετωπιστεί ο καρκίνος (χειρουργική ή μη) αλλά και την πιθανότητα για ίαση. Καθώς στην ιατρική αναφερόμαστε πάντα σε πιθανότητες (οι οποίες έχουν καθοριστεί από ιατρικές μελέτες), πάντα υπάρχει ελπίδα για πλήρη θεραπεία του καρκίνου ακόμη και σε προχωρημένα στάδια. Άλλωστε η έρευνα εξελίσσεται και νέα αποτελεσματικά φάρμακα μπορεί να βρεθούν στο διάβα ενός καρκινοπαθούς.
Πως θεραπεύεται ο καρκίνος?
Υπάρχουν σήμερα πολλές επιλογές στη θεραπεία του καρκίνου. Αυτές περιλαμβάνουν:
- Χειρουργείο: γίνεται συνήθως σε πρώιμα στάδια.
- Χημειοθεραπεία.
- Ακτινοθεραπεία (ακτινοβολίες).
- Στοχευμένη θεραπεία με νεότερους βιολογικούς παράγοντες που δρουν στις μεταλλάξεις που έχουν τα καρκινικά κύτταρα με στόχο να τα καταστρέψουν
- Συνδυασμό των παραπάνω. Για παράδειγμα ο συνδυασμός της χημειοθεραπείας με την ακτινοθεραπεία που ως στόχο έχει την συστηματική αλλά και την εντοπισμένη καταστροφή ενός όγκου.
Το θεραπευτικό πλάνο καθορίζεται από το στάδιο του καρκίνου, την κατάσταση του οργανισμού αλλά και τις προτιμήσεις του ασθενούς. Δεν μπορούν όλοι οι ασθενείς να χειρουργηθούν και δεν μπορούν όλοι να λάβουν χημειοθεραπεία. Πάντα, όμως, υπάρχει μία λύση που πρέπει να συζητήσει ο ασθενής με τον ογκολόγο του για να βρεθεί η κατάλληλη αντιμετώπιση
Σημαντικό τμήμα της αντιμετώπισης του καρκίνου είναι και ο υγιεινός τρόπος ζωής. Ο ασθενής με καρκίνο πρέπει να κόψει το κάπνισμα, να ασκείται και να λαμβάνει μεσογειακή διατροφή χωρίς υπερβάσεις για να διατηρεί σε καλή κατάσταση το σώμα του ώστε να αντέχει τις θεραπείες.
Η ψυχολογία επίσης έχει τεράστια σημασία. Η καλή διάθεση και η ελπίδα είναι ένας παράγοντας ενδυνάμωσης του ανοσοποιητικού συστήματος που με βεβαιότητα βοηθά στην αντιμετώπιση των καρκινικών κυττάρων από κύτταρα άμυνας του ίδιου μας του οργανισμού. Η αγάπη από την οικογένεια και τους φίλους έχει τον πρώτο ρόλο σε αυτό.
Πρέπει να τονιστεί ότι καμία εναλλακτική θεραπεία δεν έχει αποδείξει αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση του καρκίνου, εκτός από την ανακούφιση από κάποια συμπτώματα και μόνο (πχ ο βελονισμός βοηθά στην αντιμετώπιση του πόνου και της ναυτίας).
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το σημαντικότερο μέτρο πρόληψης κατά του καρκίνου του πνεύμονα είναι η αποχή από το κάπνισμα που μας προσφέρει 99% πιθανότητα να μη νοσήσουμε.
Δρ. Στυλιανός Βιττωράκης
Τελευταία ενημέρωση: 31/10/2016